لیزینگ

مروری بر مفاهیم لیزینگ

لیزینگ چيست؟ 

کلمه ليزينگ همانند بانک متضمن معني خاص خود است و در فارسي با کلمه اجاره دهي، اجاره داري مترادف است، ليکن بهترين معني آن که بنظر مي رسد با کلمه ليزينگ همخواني بيشتري دارد، اجاره اعتباري است. ليزينگ از لحاظ اجرايي عبارتست از يک رشته فعاليت اعتباري کاملاً تخصصي مبتني بر روش اجاره که در آن نوعي قرارداد با توافق ميان دونفر يا بيشتر اعم از اشخاص حقيقي يا حقوقي بمنظور بهره برداري از عين يا منفعت کالاي سرمايه اي يا مصرفي با دوام که از قابليت اجاره برخوردار باشد، منعقد مي گردد.  لذا اين روش (Leasing) مجموعه اي از مبادلات اقتصادي مشتمل بر خريد، اجاره و نهايتا فروش (تمليک) را در بر مي گيرد. بعبارت ديگر قرارداد ياد شده بين شرکت ليزينگ بعنوان مالک يا موجر (Lessor) و متقاضي يا استفاده کننده از تسهيلات بعنوان مستاجر (Lessee) منعقد مي گردد. بر اساس اين قرارداد موجر کالاي مورد نظر و نياز مستاجر را (مورد اجاره) با استفاده از منابع مالي خود از فروشنده و يا توليد کننده تامين و با قبول اينکه در صورت حصول و انجام کليه تعهدات مندرج در قرارداد، مستاجر اختيار دارد تا مالکيت مورد اجاره را بنام خود از موجر تقاضا نمايد، مورد اجاره را براي مدت تعيين شده در قرارداد (مدت بازپرداخت تسهيلات) بصورت اجاره در اختيار مستاجر قرار مي دهد.  مستاجر مخير است در پايان مدت قرارداد و پس از تسويه، مورد اجاره را تملک نموده يا به موجر مسترد نمايد. چنانچه مستاجر در پايان مدت قرارداد خواستار تملک مورد اجاره باشد، مي بايد مبلغي را که در ابتداي دوره با توجه به استهلاک و عمر مفيد مورد اجاره بعنوان قيمت فروش يا باقيمانده يا ارزش اسـقاطي (Residual Value) مورداجاره تعيين گرديده است به موجر پرداخت نمايد.شايان توجه است که اکثريت شرکتهاي ليزينگ در ايران ارزش اسقاطي يا باقيمانده را در محاسبات مورد توجه و اقدام قرار نداده و برابر صفر فرض مي نمايند.

مزاياي عمليات ليزينگ: 

• صرفه جويي در بکارگيري منابع مالي مستاجر 
• انعطاف پذيري مطابق شرايط و انتظار مستاجر 
• مقابله با تورم 
• سهولت نسبي در مقايسه با ساير روشهاي استقراض 
• امکان جايگزيني دارايي هاي جديد

لیزینگ در ایران:

فعاليت ليزينگ در ايران با تشکيل دوشرکت ليزينگ ايران در سال 1354 و شرکت ليزينگ صنعت و معدن در سال 1356 آغاز گرديده و در طول 28 سال گذشته به سبب تحولات اجتماعي، اقتصادي ايجاد شده در ساختار کشور از رشد کندي برخوردار بوده است.تاسيس و سابقه فعاليت اکثريت شرکتهاي ليزينگ که به 45 شرکت با عنوان ليزينگ بالغ مي گردد،در طول 2 سال گذشته صورت پذيرفته است ولذا مقايسه عملکرد واقعي فعاليت ليزينگ از بدو آغاز فعاليت اين روش در ايران تنها به دو شرکت اوليه صدرالاشاره بر مي گردد که آنهم به سبب عدم توسعه فرهنگ و گستره صنعت ليزينگ در سنوات دو دهه اول بعد از انقلاب ارقام بسيار ناچيزي را تشکيل داده است. ميزان تسهيلات اعطايي توسط شرکتهاي ليزينگ دوگانه تا پايان سال 1362 رقمي معادل 396 ميليون ريال بوده است که اين رقم در پايان سال 1371 به رقم 8/8 ميليارد ريال بالغ گرديده است. در سال 1371 به دنبال تلاش وزير صنايع و با پشتيباني مقامات پولي و مالي بانک مرکزي، اعتباراتي به منظور توسعه و نوسازي ناوگان حمل و نقل کشور، از طريق واگذاري خودرو هاي کار توسط شرکت هاي ليزينگ، در اختيار اين شرکتها قرار گرفت که تاحدودي حجم فعاليت اين شرکتها را نسبت به سنوات گذشته افزايش داده است. 

روند فعاليت شرکتهاي ليزينگ در سنوات بعد از سال 1373 که صرفا بر اساس منابع مالي و سرمايه اي خود و در مقاطعي تسهيلات نه چندان قابل توجه بانک هاي مادر صورت پذيرفته، از گردش مالي نسبتا مطلوبي برخوردار بوده است. در مقاطعي از زمان نيز شرکت ها و موسسات توليدي از جمله خودروسازان به سبب احساس نياز جهت واگذاري محصولات توليدي خود از طريق تفاهمات دو جانبه با شرکتهاي ليزينگ و در قالب روش ليزينگ کمک فروش و به شيوه کارمزدي، همکاري هاي محدودي رابا شرکتهاي ليزينگ معمول داشته اند. اگر چه با تاسيس شرکت هاي جديد در پهنه صنعت ليزينگ در طول دو سال گذشته ،توجه به اين صنعت در ايران بسيار مثبت ارزيابي گرديده و بطور محسوسي فعاليت در صنعت ليزينگ را تحت تاثير قرار داده است و در اين راستا، احساس نياز واحدهاي شرکت واحدهاي توليدي و موسسات اقتصادي به خصوص شرکتهاي خودروساز به وجود و استفاده از خدمات شرکت هاي ليزينگ، روند ايجاد و تاسيس اين قبيل شرکت ها را افزايش داده است، ليکن وضعيت بازار فعاليت اقتصادي کشور به اندازه اي وسيع و نيازمند حضور اين صنعت است که به نظر مي رسد هنوز راه طولاني مي بايست جهت رسيدن به نقطه تعادل مورد نظر را طي نمود. 
بر اساس آمارهاي نه چندان قابل استناد درصد سهم بخش ليزينگ در معدودي از بخش هاي توليدي در سال 1381 به شرح زير است : 
ازميزان حجم ريالي توليدات در بخش خودروسازي در کشور (رقمي معادل 38790 ميليارد ريال ) سهم ليزينگ کمتر از يک درصد مبلغ ومذکور يعني 387 ميليارد ريال بوده است، که بخش عمده آن توسط شرکت هاي ليزينگ وابسته به شرکت هاي خودروساز به صورت مستقيم يا کارمزدي انجام پذيرفته است. 
از مجموع حجم ريالي توليدات بخش خودروهاي کار در سال مورد مطالعه که رقم آن بالغ بر 5120 ميليارد ريال برآورد گرديده است، تنها 11 درصد از طريق شرکت هاي ليزينگ صورت گرفته است که بخش عمده آن از محل اعتبارات بانکي در بخش خدمات و به طور مستقيم به مصرف کنندگان معرفي شده از سوي واحد هاي توليدي و بعضي از شرکت هاي ليزينگ وابسته به خودروسازان به صورت مستقيم و يا در قالب قرارداد کارمزدي، انجام پذيرفته است. 
سهم ليزينگ در بخش ساير ماشين آلات و تجهيزات ،ماشين آلات راه سازي ،با احتساب تسهيلات واگذاري توسط بعضي از بانک هاي نيمه تخصصي تنها 12/5 درصد بوده است. 
در رابطه با سهم صنعت ليزينگ در بخش دستگاه ها و ماشين آلات صنعتي تنها شرکت فعال ليزينگ در اين زمينه شرکت ليزينگ صنعت و معدن مي باشد که حجم فعاليت انجام شده در مقايسه با ميزان توليدات بخش صنعتي تقريبا صفر است. 
همانگونه که ملاحظه مي شود درصد سهم صنعت ليزينگ در مجموع حتي با در نظر گرفتن بخشي از فعاليت بانکها به عنوان فعاليت ليزينگ، بسيار ناچيز است و علت و علل اين امر ،علاوه بر عدم گسترش فرهنگ ليزينگ را مي توان در عدم همراهي و همکاري موسسات مالي و پولي کشور و بانک ها با اين شرکت ها دانست. اين در حالي است که بر اساس آخرين آمار منتشره، حجم تسهيلات اعطايي توسط 8 بانک عمده دولتي در سال 1380 در قالب عقود اسلامي، بالغ بر 199736 ميليارد ريال بوده است که در داخل کشور و در استان هاي 28 گانه به متقاضيان اعطا گرديده است. 
اگر چه به طريقي مي توان فعاليت بانک ها در قالب عقد اجاره به شرط تمليک و به ميزان 4/1955 ميليارد ريال را به سبب مشابهت کامل با فعاليت صنعت ليزينگ، جزو شيوه هاي متعارف ليزينگ محسوب نمود ،ليکن در مجموع در مقايسه با حجم عمليات تسهيلاتي بانک ها حجم فعاليت بخش ليزينگ در ايران رقمي کمتر از 5/0 درصد است که در آن فعاليت بعضي از بانک هاي تخصصي در بخش تسهيلات اعطايي براي ماشين آلات کشاورزي نيز مستتر است. 
با عنايت به مراتب فوق همانطوري که ملاحظه مي گردد، سهم ليزينگ در بازار سرمايه در ايران رقم ناچيزي را تشکيل داده است، در حالي که سهم ليزينگ در بازار سرمايه از جهات گوناگون قابل بحث و بررسي است.بدون شک يکي از عوامل مهم نقش ليزينگ به عنوان يکي از شيوه هاي موثر در تخصيص منابع مالي کمياب براي سرمايه گذاري مولد است، زيرا وجوه مصرفي از طريق ليزينگ به طور واقعي صرف تامين تجهيزات و ايجاد يا راه اندازي واحد اقتصادي و يا به روش ديگر، موجب فعال شدن چرخه توليد واحد هاي اقتصادي و افزايش عرضه توليدات است. به عبارت ديگر ،امروزه اعطاي تسهيلات به روش ليزينگ مترادف با ازدياد توليد کالا يا خدمات شناخته شده است. 
اين مزيت ويژه صنعت ليزينگ موجب گرديده است که شرکت هاي ليزينگ از نقطه نظر مسائل مبتلا به موسسات اعتباري ديگر که منابع مالي توسط وام گيرندگان در راه هاي غير مولد و بورس بازي مصرف مي شود، مصون باشند. اين امر يکي از مزاياي بارز ليزينگ است. به طريق ديگر، ميتوان ادعا نمود که در ايران نيز موضوع تاکيد بر روي مصرف منابع پولي در امور معين که از بنيان هاي فکري و اعتقادي عمليات بانکي بدون ربا که اجاره به شرط تمليک نيز از عقود آن محسوب مي گردد،در همين راستا بوده است. 
در شرايط کنوني اقتصاد بين المللي اکثريت معاملات در بازار سرمايه، نشان از انتقال امکانات مالي از دست يک سرمايه گذار به دست سرمايه گذار ديگر است، تا اينکه نمايانگر ايجاد امکانات مالي و دارايي هاي مولد جديد باشد و اين امر موجب گرديده که نقش بارز و پر اهميت صنعت ليزينگ و بهبود ساختار اقتصادي را به شرح زير برشمرد: 

1. افزايش رقابت ميان منابع مالي
2. ممانعت از فشارهاي تورمي خصوصا در کشور هاي جهان سوم
3. افزايش توليد و ايجاد تعادل در موازنه پرداخت ها از طريق حمايت از صنايع داخلي
4. کمک به ايجاد اشتغال از طريق فراهم نمودن شرايط کار

 ليزينگ در جهان:

بر اساس آخرين آمارهاي منتشره حجم عمليات ليزينگ جهان در سال 2003 بدليل رکود اقتصادي حاکم بر اقصاد جهان نسبت به سال 2000 از يک کاهش 5/4درصدي برابر با 4/22 ميليارد دلار بر خوردار بوده است. حجم فعاليت شرکتها و موسسات ليزينگ در جهان در سال مذکور به 6/476 ميليارد دلار بالغ گرديده است. در سال 2001 بيش از 5/53 درصد برابر 1/254 ميليارد دلار از حجم فعاليت شرکتهاي ليزينگ در کشورهاي آمريکا و کانادا اتفاق افتاده است و اين در حاليست که نسبت به سال قبل از آن، از يک کاهش 7/6 درصدي معادل 18 ميليارد دلار برخوردار است، به طوري که اين ميزان کاهش در طول 9 سال گذشته، بي سابقه بوده است. دليل عمده اين کاهش، رکود اقتصادي حاکم بر اقتصاد جهان ذکر شده است. در اين رابطه، شايان توجه آن است که کشور آمريکا به تنهايي با 242 ميليارد دلار عمليات، نزديک به 51 درصد ازحجم فعاليت جهاني عمليات موسسات ليزينگ را به خود تخصيص داده است. 
وضعيت عملکرد شرکتها و موسسات ليزينگ در اروپا در 2001 با اختصاص 4/29 درصد، برابر با 140 ميليارد دلار از حجم عمليات ليزينگ در جهان، نسبت به سال 2000 افزايش داشته باشد. اين افزايش 9/6 درصد و معادل 9 ميليارد دلار بوده است. 5 کشور آلمان با حجم فعاليت 45/34 ميليارد دلار، انگلستان با حجم فعاليت 31/20 ميليارد دلار، فرانسه با حجم فعاليت 49/19 ميليارد دلار، ايتاليا با حجم فعاليت 58/17 ميليارد دلار و اسپانيا با حجم فعاليت 44/7 ميليارد دلار به ترتيب بيشترين حجم فعاليت در صنعت ليزينگ اروپارا به خود تخصيص داده اند. کشور هاي آسيايي با عملکرد 7/67 ميليارد دلاري سومين رتبه فعاليت در صنعت ليزينگ را به خود اختصاص داده اند. کشور ژاپن با حجم فعاليت 95/58 ميليارد دلاري خود به تنهائي بيش از 87 درصد حجم فعاليت موسسات و شرکتهاي ليزينگ قاره آسيا را به خود اختصاص داده است. عملکرد شرکتها و موسسات ليزينگ در آسيا نيز نسبت به سال 2000 از يک کاهش چشم گير 6/10 ميليارد دلاري ( معادل 6/13 درصدي)برخوردار بوده است. ليکن سهم ژاپن از اين کاهش تنها در حد 7/2 در صد بوده است. 
عمده ترين کشورهاي فعال در بخش ليزينگ در قاره آسيا پس از ژاپن (کشور هاي آسيايي دومين کشور فعال در بخش ليزينگ محسوب مي شود) به ترتيب عبارتند از: هنگ کنگ با حجم فعاليت 3/2 ميليارد دلار، جمهوري خلق چين با حجم فعاليت 1/2 ميليارد دلار، کره با حجم فعاليت 17/1 ميليارد دلار، هند با حجم فعاليت 5/10 ميليارد دلار، تايوان با حجم فعاليت 93/0 ميليارد دلار، ترکيه با حجم فعاليت 72/0 ميليارد دلار، تايلند با حجم فعاليت 4/0 ميليارد دلار، پاکستان با حجم فعاليت 37/0 ميليارد دلار، اندونزي با حجم فعاليت 25/0 ميليارد دلا رو عربستان صعودي با حجم فعاليت 18/0 ميليارد دلار. مجموع فعاليت موسسات و شرکتهاي ليزينگ در کشورهاي آمريکاي جنوبي، استراليا،‌ نيوزيلند و قاره آفريقا مجموعاً 1/3 درصد از حجم فعاليت جهان را به خود تخصيص داده است. در طول 20 سال گذشته حجم فعاليت صنعت ليزينگ در جهان از 9/84 ميليارد دلار به 6/476 ميليارد دلار افزايش يافته است و جز در مقاطعي از سالها که به دليل مشخص منتج از عوامل و شرايط اختصادي،‌ داراي کاهشي نسبت به سال قبل از آن بوده است ،‌ روند فعاليت شرکتها و موسسات ليزينگ در جهان از رشد صعودي قابل توجهي بوده است. 
ترکيب فعاليت شرکتهاي ليزينگ در اروپا در سال 2001 در بخش خودروهاي سواري 5/33 درصد، ماشين آلات و تجهيزات صنعتي 25 درصد، خودروي کار 1/17 درصد، دستگاه ها و ماشين آلات اداري و خدماتي9/13 درصد، ‌کشتي،  هواپيما و راه آهن 9/3 درصد و ساير 6/6 درصد را به خود تخصيص داده است. تعداد نيروي انساني فعال در بخش ليزينگ در اروپا حدود 55000 نفر برآورد شده است، از جمع کل شرکتهاي ليزينگ در اروپا تعداد 10 گروه ليزينگي و شرکتهاي مستقل بزرگ به تنهائي بيش از 1/22 درصد حجم فعاليت ليزينگ اروپا را به خود اختصاص داده است. با عنايت به آمارها و اطلاعات ارائه شده، تحليل هاي به عمل آمده نشان مي دهد که به رغم اينکه حجم فعاليت بخش ليزينگ در سال 2001 نسبت به سال 2000 کاهش داشته است، ليکن در حقيقت سهم ليزينگ در بازار سرمايه در اين سال در بسياري از کشورهاي جهان بهبود يافته و از رشد قابل قبولي برخوردار بوده است. اين موضوع در خصوص اکثريت کشورهاي اروپائي مصداق دارد، به طوري که در مجموع اروپا بر عکس آمريکا و آسيا در بخش ليزينگ داراي رشد مثبت بوده است و سهم بازار آن از 6/23 درصد به 4/29 افزايش يافته است. 
امروزه، بر اساس آمار و اطلاعات، عمليات ليزينگ بعد از بانکها به عنوان دومين شيوه تامين و تخصيص منابع مالي در بخشهاي اقتصادي گوناگون محسوب مي شود. ويژگي هاي خاص صنعت ليزينگ از عوامل موثر در توسعه صنعت ليزينگ در جهان بوده و روند روز افزون آن در کشورهاي جهان همچنان ادامه دارد. ضرورت و نياز جوامع کشورهاي جهان سوم نيز گسترش اين صنعت در اکثر کشور هاي مذکور و توجه آن به توسعه آن را افزايش داده است.
 بر اساس آخرين آمارهاي منتشره حجم عمليات ليزينگ جهان در سال 2003 بدليل رکود اقتصادي حاکم بر اقصاد جهان نسبت به سال 2000 از يک کاهش 5/4درصدي برابر با 4/22 ميليارد دلار بر خوردار بوده است. حجم فعاليت شرکتها و موسسات ليزينگ در جهان در سال مذکور به 6/476 ميليارد دلار بالغ گرديده است. در سال 2001 بيش از 5/53 درصد برابر 1/254 ميليارد دلار از حجم فعاليت شرکتهاي ليزينگ در کشورهاي آمريکا و کانادا اتفاق افتاده است و اين در حاليست که نسبت به سال قبل از آن، از يک کاهش 7/6 درصدي معادل 18 ميليارد دلار برخوردار است، به طوري که اين ميزان کاهش در طول 9 سال گذشته، بي سابقه بوده است. دليل عمده اين کاهش، رکود اقتصادي حاکم بر اقتصاد جهان ذکر شده است. در اين رابطه، شايان توجه آن است که کشور آمريکا به تنهايي با 242 ميليارد دلار عمليات، نزديک به 51 درصد ازحجم فعاليت جهاني عمليات موسسات ليزينگ را به خود تخصيص داده است. 
وضعيت عملکرد شرکتها و موسسات ليزينگ در اروپا در 2001 با اختصاص 4/29 درصد، برابر با 140 ميليارد دلار از حجم عمليات ليزينگ در جهان، نسبت به سال 2000 افزايش داشته باشد. اين افزايش 9/6 درصد و معادل 9 ميليارد دلار بوده است. 5 کشور آلمان با حجم فعاليت 45/34 ميليارد دلار، انگلستان با حجم فعاليت 31/20 ميليارد دلار، فرانسه با حجم فعاليت 49/19 ميليارد دلار، ايتاليا با حجم فعاليت 58/17 ميليارد دلار و اسپانيا با حجم فعاليت 44/7 ميليارد دلار به ترتيب بيشترين حجم فعاليت در صنعت ليزينگ اروپارا به خود تخصيص داده اند. کشور هاي آسيايي با عملکرد 7/67 ميليارد دلاري سومين رتبه فعاليت در صنعت ليزينگ را به خود اختصاص داده اند. کشور ژاپن با حجم فعاليت 95/58 ميليارد دلاري خود به تنهائي بيش از 87 درصد حجم فعاليت موسسات و شرکتهاي ليزينگ قاره آسيا را به خود اختصاص داده است. عملکرد شرکتها و موسسات ليزينگ در آسيا نيز نسبت به سال 2000 از يک کاهش چشم گير 6/10 ميليارد دلاري ( معادل 6/13 درصدي)برخوردار بوده است. ليکن سهم ژاپن از اين کاهش تنها در حد 7/2 در صد بوده است. 
عمده ترين کشورهاي فعال در بخش ليزينگ در قاره آسيا پس از ژاپن (کشور هاي آسيايي دومين کشور فعال در بخش ليزينگ محسوب مي شود) به ترتيب عبارتند از: هنگ کنگ با حجم فعاليت 3/2 ميليارد دلار، جمهوري خلق چين با حجم فعاليت 1/2 ميليارد دلار، کره با حجم فعاليت 17/1 ميليارد دلار، هند با حجم فعاليت 5/10 ميليارد دلار، تايوان با حجم فعاليت 93/0 ميليارد دلار، ترکيه با حجم فعاليت 72/0 ميليارد دلار، تايلند با حجم فعاليت 4/0 ميليارد دلار، پاکستان با حجم فعاليت 37/0 ميليارد دلار، اندونزي با حجم فعاليت 25/0 ميليارد دلا رو عربستان صعودي با حجم فعاليت 18/0 ميليارد دلار. مجموع فعاليت موسسات و شرکتهاي ليزينگ در کشورهاي آمريکاي جنوبي، استراليا،‌ نيوزيلند و قاره آفريقا مجموعاً 1/3 درصد از حجم فعاليت جهان را به خود تخصيص داده است. در طول 20 سال گذشته حجم فعاليت صنعت ليزينگ در جهان از 9/84 ميليارد دلار به 6/476 ميليارد دلار افزايش يافته است و جز در مقاطعي از سالها که به دليل مشخص منتج از عوامل و شرايط اختصادي،‌ داراي کاهشي نسبت به سال قبل از آن بوده است ،‌ روند فعاليت شرکتها و موسسات ليزينگ در جهان از رشد صعودي قابل توجهي بوده است. 
ترکيب فعاليت شرکتهاي ليزينگ در اروپا در سال 2001 در بخش خودروهاي سواري 5/33 درصد، ماشين آلات و تجهيزات صنعتي 25 درصد، خودروي کار 1/17 درصد، دستگاه ها و ماشين آلات اداري و خدماتي9/13 درصد، ‌کشتي،  هواپيما و راه آهن 9/3 درصد و ساير 6/6 درصد را به خود تخصيص داده است. تعداد نيروي انساني فعال در بخش ليزينگ در اروپا حدود 55000 نفر برآورد شده است، از جمع کل شرکتهاي ليزينگ در اروپا تعداد 10 گروه ليزينگي و شرکتهاي مستقل بزرگ به تنهائي بيش از 1/22 درصد حجم فعاليت ليزينگ اروپا را به خود اختصاص داده است. با عنايت به آمارها و اطلاعات ارائه شده، تحليل هاي به عمل آمده نشان مي دهد که به رغم اينکه حجم فعاليت بخش ليزينگ در سال 2001 نسبت به سال 2000 کاهش داشته است، ليکن در حقيقت سهم ليزينگ در بازار سرمايه در اين سال در بسياري از کشورهاي جهان بهبود يافته و از رشد قابل قبولي برخوردار بوده است. اين موضوع در خصوص اکثريت کشورهاي اروپائي مصداق دارد، به طوري که در مجموع اروپا بر عکس آمريکا و آسيا در بخش ليزينگ داراي رشد مثبت بوده است و سهم بازار آن از 6/23 درصد به 4/29 افزايش يافته است. 
امروزه، بر اساس آمار و اطلاعات، عمليات ليزينگ بعد از بانکها به عنوان دومين شيوه تامين و تخصيص منابع مالي در بخشهاي اقتصادي گوناگون محسوب مي شود. ويژگي هاي خاص صنعت ليزينگ از عوامل موثر در توسعه صنعت ليزينگ در جهان بوده و روند روز افزون آن در کشورهاي جهان همچنان ادامه دارد. ضرورت و نياز جوامع کشورهاي جهان سوم نيز گسترش اين صنعت در اکثر کشور هاي مذکور و توجه آن به توسعه آن را افزايش داده است.